Lawenda to jedna z najpopularniejszych roślin ozdobnych, ceniona za piękny wygląd, intensywny zapach i wszechstronne zastosowanie. Wybór odpowiedniej odmiany do ogrodu może jednak przysporzyć wielu wątpliwości. Każdy gatunek i odmiana lawendy ma swoje unikalne cechy, wymagania i zalety. W tym artykule przyjrzymy się najważniejszym gatunkom i odmianom lawendy, które sprawdzą się w polskich ogrodach, oraz podpowiemy, jak wybrać tę najlepszą dla swoich potrzeb.

Najpopularniejsze gatunki lawendy do uprawy w ogrodzie

Na świecie występuje około 30 gatunków lawendy, ale tylko kilka z nich jest powszechnie uprawianych w ogrodach. W polskich warunkach klimatycznych najlepiej sprawdzają się trzy główne gatunki.

Lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia) – zwana również lawendą lekarską lub angielską, jest najbardziej mrozoodporna i najlepiej przystosowana do polskiego klimatu. Charakteryzuje się wąskimi, srebrzystoszarymi liśćmi i intensywnie fioletowymi kwiatami na długich łodygach. Dorasta do wysokości 40-60 cm. Jest najbardziej aromatyczna ze wszystkich gatunków i doskonale nadaje się do celów kulinarnych oraz do produkcji olejków.

Lawenda wąskolistna jest najlepszym wyborem dla początkujących ogrodników oraz do uprawy w chłodniejszych regionach Polski, ponieważ wytrzymuje mrozy do -25°C.

Lawenda francuska (Lavandula stoechas) – wyróżnia się charakterystycznymi kwiatostanami z kolorowymi „skrzydełkami” na szczycie, przypominającymi delikatne motyle. Jest mniej mrozoodporna (do -10°C), więc w polskim klimacie wymaga zimowego okrycia lub uprawy w pojemnikach przenoszonych na zimę do pomieszczeń. Ma intensywny, żywiczny zapach i dorasta do 50-70 cm wysokości.

Lawenda szerokołuskowa (Lavandula x intermedia) – to mieszaniec lawendy wąskolistnej i lawendy ostrolistnej. Tworzy większe, bardziej okazałe krzewy (60-90 cm wysokości) o intensywnie pachnących kwiatach. Jest mniej mrozoodporna niż lawenda wąskolistna (do -15°C), ale za to daje obfitsze plony kwiatów i olejku, co czyni ją popularną w uprawach komercyjnych.

Najlepsze odmiany lawendy wąskolistnej do polskiego ogrodu

Lawenda wąskolistna posiada wiele odmian różniących się wysokością, kolorem kwiatów i intensywnością zapachu. Oto kilka wartych uwagi, które doskonale sprawdzą się w naszym klimacie:

Odmiany kompaktowe (30-40 cm)

Lavandula angustifolia 'Hidcote Blue’ – jedna z najpopularniejszych odmian o intensywnie ciemnofioletowych, niemal granatowych kwiatach i zwartym pokroju. Doskonała na rabaty, obwódki i niewielkie przestrzenie. Bardzo odporna na mróz i suszę, dobrze znosi nawet najtrudniejsze warunki.

Lavandula angustifolia 'Munstead’ – kompaktowa odmiana (30-45 cm) o łagodnych lawendowo-niebieskich kwiatach. Kwitnie wcześnie i długo, często powtarza kwitnienie pod koniec lata. Dobrze znosi przycinanie, idealna na niskie żywopłoty i obwódki wzdłuż ścieżek ogrodowych.

Odmiany średniej wysokości (40-60 cm)

Lavandula angustifolia 'Provence Blue’ – odmiana o intensywnie niebieskich kwiatach i silnym, wyrazistym aromacie. Szczególnie ceniona do celów kulinarnych i do produkcji olejków eterycznych. Jej kwiaty utrzymują intensywny kolor nawet po zasuszeniu.

Lavandula angustifolia 'Rosea’ (lub 'Pink Perfume’) – rzadziej spotykana odmiana o delikatnych różowych kwiatach. Stanowi ciekawy akcent kolorystyczny wśród typowo fioletowych lawendowych rabat, wprowadzając subtelną odmianę do monochromatycznych kompozycji.

Odmiany wyższe (powyżej 60 cm)

Lavandula angustifolia 'Vera’ – tradycyjna, klasyczna odmiana o jasnofioletowych kwiatach i silnym, głębokim zapachu. Dorasta do 70-80 cm wysokości. Szczególnie ceniona do pozyskiwania najwyższej jakości olejku lawendowego, używanego w aromaterapii i perfumerii.

Lawenda szerokołuskowa – dla miłośników bujnych krzewów

Jeśli zależy nam na obfitym kwitnieniu i większych, bardziej spektakularnych krzewach, warto rozważyć odmiany lawendy szerokołuskowej:

Lavandula x intermedia 'Grosso’ – najpopularniejsza odmiana lawendy szerokołuskowej. Tworzy duże, gęste krzewy (do 80 cm) o intensywnie fioletowych, długich kwiatostanach i silnym aromacie. Doskonała do suszenia i pozyskiwania olejku – zawiera najwyższy procent olejków eterycznych spośród wszystkich odmian.

Lavandula x intermedia 'Edelweiss’ – rzadka i niezwykle efektowna odmiana o śnieżnobiałych kwiatach. Stanowi efektowny kontrast dla klasycznych fioletowych odmian. Dorasta do 70 cm wysokości i tworzy malownicze, jasne plamy w ogrodzie, które przyciągają wzrok nawet z daleka.

Pamiętaj, że lawenda szerokołuskowa jest mniej mrozoodporna niż wąskolistna. W chłodniejszych regionach Polski może wymagać okrycia na zimę, szczególnie w pierwszych latach po posadzeniu.

Jak wybrać najlepszą odmianę lawendy do swojego ogrodu?

Wybierając lawendę do ogrodu, warto wziąć pod uwagę kilka kluczowych czynników, które pomogą dokonać właściwego wyboru:

Strefa mrozoodporności – w większości regionów Polski najlepiej sprawdzi się lawenda wąskolistna, która znosi mrozy do -25°C. W łagodniejszych klimatycznie obszarach (np. zachodnia Polska, rejony nadmorskie) można pokusić się o uprawę lawendy szerokołuskowej, pamiętając jednak o potencjalnej konieczności zabezpieczenia jej na zimę.

Cel uprawy – jeśli zależy nam głównie na efekcie dekoracyjnym, możemy wybrać dowolną odmianę kierując się kolorem i pokrojem. Do celów kulinarnych najlepsze są odmiany lawendy wąskolistnej, szczególnie 'Munstead’ i 'Hidcote’, które mają łagodniejszy, mniej kamforowy aromat. Do pozyskiwania olejków warto wybrać 'Grosso’ lub 'Vera’, które dają największą wydajność.

Warunki w ogrodzie – lawenda najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, w przepuszczalnej, wapiennej glebie. Jeśli mamy ciężką, gliniastą ziemię, konieczne będzie jej odpowiednie przygotowanie poprzez dodanie piasku, żwiru i wapna. Im trudniejsze warunki, tym bardziej warto postawić na odporne odmiany lawendy wąskolistnej.

Dostępna przestrzeń – do małych ogrodów, na balkony i tarasy lepiej wybierać kompaktowe odmiany jak 'Hidcote Blue’ czy 'Munstead’. W większych ogrodach efektownie prezentują się wyższe odmiany lawendy szerokołuskowej, które mogą stanowić tło dla niższych roślin lub tworzyć imponujące lawendowe żywopłoty.

Pielęgnacja różnych odmian lawendy

Niezależnie od wybranej odmiany, lawenda ma podobne wymagania pielęgnacyjne, choć istnieją pewne różnice, o których warto pamiętać:

Lawenda wąskolistna jest najbardziej odporna na trudne warunki. Toleruje suszę, biedne gleby i mrozy. Przycinanie najlepiej przeprowadzać wiosną, usuwając około 1/3 wysokości pędów. Jest idealna dla zapominalskich ogrodników, gdyż wybacza wiele błędów pielęgnacyjnych.

Lawenda szerokołuskowa wymaga lepszego stanowiska i staranniejszej pielęgnacji. Jest bardziej wrażliwa na przemarzanie, dlatego w chłodniejszych regionach może wymagać okrycia na zimę. Przycinanie najlepiej przeprowadzać wczesną wiosną, ale nie ciąć zbyt głęboko w stare drewno, gdyż słabiej odrasta z zdrewniałych części niż lawenda wąskolistna.

Lawenda francuska w polskim klimacie najlepiej sprawdza się jako roślina doniczkowa lub jednoroczna. Na zimę warto przenieść ją do jasnego, chłodnego pomieszczenia, gdzie temperatura nie spada poniżej 5°C. Jest najbardziej wymagająca, ale wynagradza to niezwykłym wyglądem kwiatostanów.

Niezależnie od wybranej odmiany, kluczem do sukcesu jest zapewnienie lawendzie słonecznego stanowiska, przepuszczalnej gleby o odczynie zasadowym oraz umiarkowanego podlewania. Lawenda nie lubi nadmiaru wilgoci, zwłaszcza zimą – to częstsza przyczyna jej obumierania niż same mrozy.

Wybierając odpowiednią odmianę lawendy do swojego ogrodu i zapewniając jej właściwe warunki, możemy cieszyć się jej pięknem, zapachem i wszechstronnym zastosowaniem przez wiele lat. Jej fioletowe kwiaty nie tylko upiększą ogród, ale również przyciągną pożyteczne owady, a zebrany i zasuszony plon posłuży nam przez całą zimę jako aromatyczna przypawa, dodatek do kąpieli czy naturalny odświeżacz powietrza.